Uraren illeta

 

Erreka egaletako altz, sarats, lexar eta sasi kirikolaztuak zoroen siñuak egiten diardue aize ozkirriaren besoetan. Siñu zoro ikaragarriak!

      Iñauterietako mozorroz jantzi ditu ur gaixoak, goitikoz eta beetikoz, azkenengo euritearen ondorengo goraldi bulartsuan.

      Kosmetiku barri koloretsuz apaindurik dabe zugaitzak euren berezko edertasun ederra, liraintasun klorofilatsua, gaurko neskatilla lerden paiasotuen antzera.

      Zeintasun, zertasun eta nortasunik gabe, barregarriak eta negargarriak erreka egaletako zugaitzok! Udabarriko jantzi dotore loratsuen ordez, pintura ta ikatzez egindako jantziak ditue, buztin zatarrezko jantziak. Eta edergaillu asko (uraren ume galduak) belarri, papar eta eskuetan, sorki zaarrez, plastikozko botillaz, paperez eta gomaz egindako pitxi nabarmenak.

      Ikusgarria benetan erreka egaletako altz, sarats, lexar eta sasien kalejira itun eta geldi au, ur gaixoaren ondoan!

      Kiratsa ta barautsa dariola dago ura. Eta txiplitxaplakadaka dabil iges egin nairik.

      Il aurreko lozorroan egon da. Baiña arrainkari ameslari batzuk iratzartu dabe. Eta jauzika ta jausika, nonbaitera joan gura dau; muna gaiñetara igon nai dau... Baiña ezin. Ezin, il aiñean dago ta.

      Usteldurik dau bere aragia. Ez dau odolik bere zanetan. Ezta indarrik ere bere eskuetan... Biotzekoa dau, garnuena dau, bularretik dago, asmena ere... Zer ez?

      Muna gaiñetara igoteko egiñalak egin arren, jausi egiten da, bein eta barriro, munak atsez eta bitsez txipristindurik itxi ondoren. Arnasoska ta zotinka dabil, atso zaar baten antzera. Egon ere atsozaartuta dago, tximelduta, tximurrez beterik.

      Burutik egiten dau baiña, argialdia dau orain. Eta leena datorko gogora, leena, zaarrei etortzen jaken legez.

      Gaztea zan orduan, gazte urduri ameslaria, etorkizunaren itxaropen gozoa. Eta gaztetasuna ta edertasuna gaiñezka borbor zitualarik, kanta kantari kantore, aurrera joian beti bere bidean, aurrera karabilkatsu, sugelandara bat bezela, zoro-zoro.

      Bein baiño sarriagotan etortzen jakozan olerkariak bere ondora, ta maitemindurik, maitezoraturik, laztanka ta itz gozoka agurtzen eben.

 

                «Itxaropenezko emai ibilgarriz,

            errekaz erreka ta kanta kantari,

            biotza leer, taupadaka, eskeintza betean...

            O, ene aitzarteko iturburu apal,

            mendiaren ugatz, iturriño iturri,

            borborka, sorburu gardenez sortua,

            egon eziñezko oiñaze, minduraz...,

            ai!, nora oa ain artega igesi?».

 

      Bat-bateko itz jario loratsu a entzun ondoren, berak ere olerkiz erantzuten eutsen olerkariei. Zelan ez, ba, olerkarien iturria ta etorria zan eta aldi zoriontsu aretan?

 

                «Itxasorako bideratze beartuan,

            ibai ondoko lur bazterrak ezetuz

            eta, loreekin ederzale, berrimin,

            aurrerantz noa amets auznarrean,

            illargi, laiño ta goiko izarrekin,

            bideetako egunkera ezberdiñez,

            aurrera noa, bai, bizitzarekin kutunka,

            betikotasuna darion oiartzunez.

            Aurrerantz noa, bai, geraka, berez,

            dana gibel, dana goi, atzean utziz:

            neure lur, neure izar eta landara,

            unero neure bizitza igeskorra

            ikutu arin, goraldi minkorretan

            sustarrik sustar, ur tantoka barnetuz,

            beti urduri, beti, bai, berrizale,

            beti aurrera amets itxaropenez,

            biotzaren edergai, zatirik onenak,

            bidezko lore eta zugaitz artean

            betiko erein ta betiko erantziz».

 

      Gaztea zan orduan, eta gazte ikusten eban dana bere begi garbi ta argitsuz. Baiña orain zikindu ta lausotu egin jakoz begiak. Leenagoko zidarrezko jantzi ispillutsuak ere kendu egin deutsez ta legenar itsusiz jantzi. Sosa eta potasaz nasimasiturik dau odola, eta kristalez, plastikoz, ojalataz eta zimaurrez ernariturik, izorraturik bere sabela. Amurraien paradisu izandako sabela, ur basati aberatsen sabela, amurraien inpernu biurtu jako; eta arratoien inpernu izandako sabela, arratoitzar zikin iguingarri ugarien paradisu.

      Noizean bein apur bat barritu ta bizkortu ta adoretu arren goraldietan, bereak egin dau. Baiña zergaitik? Ez ete da konturatu iñor bera il ezkero... Ez aal dago osagillerik? Zuzentzaillerik? Iltzaille biurtu aal dira guztiak? Zergaitik? Zoroak alakoak! Ikusiko dabe laister... Non dira nire amurraiak? Non dira nire jantzi gardenak? Non? Au estua ta larria! Au bakartadearen bakartadea! Ai ene! Egin on... Baiña... Zer? Nor? Nora? E? Zergaitik? Ai, bardintasun bardiñean bardiñagoaren bardinkerien menpean dagoanaren errukarria! Mama, mama gozoa gura dot. Amatxo! Egarri naz. Mama, mama...!

      Burutik egiten asi da barriz ere. Dizdizka ditu negar anpuluak bere begi beillegietan. Negar malko kimikuak. Gazte drogatuen begirakunea dau, tristuraz gaiñezka. Azken arnasetan dago, antza.

      Lantegietako adarrak ito egiten ditue uraren arnasa larri ta estuak. Eta arrainkariak altz baten adarretik eskegita itxi daben transistora kantatzen asi da, uraren illeta mingots samingarria kantatzen, penarik gabe, abade batzuen antzera.

 

            «Gure ibaiak

                            gure errekak

                   ur ustelduak,

                   zornia daramatela

                               sabelean,

                         gure animaren

                            zornia

            daramatela

                         gibelean.

            Esan dezaiegun iri ederretako

                        aaldun jaunei

                  bakoitzak aal duena

                        ematen duela,

                      bakoitzak bere izakeraren

            seiñalea:

            sua eta kea,

                          sosa, potasa,

                          sulfatoak,

                          sulfitoak,

                          bisulfitoak,

                          trisulfitoak

            eta

                 beste

                       zerbaiten

                                 usai

                                     leuna.

            Joango dira

                      joaten dira

                              ur oiek

                      itxasora,

            eta gure lotsa

            nolabait

                  estaltzen da

            izkutuaren itzalean.

                        Erri eroria,

                        erri ezereza,

                        erri auldua,

            arraza eta kuraia galdu zituen

                        erri trixtea:

            or dituk,

            or doazik

            ik merezi ditukan ur ilunak,

                        ik sortutako

            lokaztegi lirdinga oiek...

                        Begira itzak,

                        eta egin zak kontu

            ire animaren ispillu direla».

 

      Loak artu dau ura. Betiko loa ete?

      Lantegiak intzentsu baltzez lurrinkatzen dabe. Organua joten dau, bien bitartean, trumoiak.

      Erreka egaletako altz, sarats, lexar sasien kalejira, illetajira biurtu da.